Dobre praktyki – dla rodzica

Etapy rozwoju mowy dziecka.

Co  wpływa na dobrą komunikację?

JAK WSPIERAĆ PRAWIDŁOWY ROZWÓJ MOWY DZIECKA?

Każdego dnia logopedzi pracują z małymi dziećmi, które; nie utrzymują kontaktu wzrokowego, nie potrafią włączyć się do wspólnej zabawy, poszukują silnych bodźców, wykazują dużą przerzutność uwagi, nie mówią. Łączy ich to, że od najmłodszych lat otoczeni są interaktywnymi zabawkami i mają nieograniczony dostęp do „dobrodziejstw” technologicznych współczesności – nie bez przyczyny telefon komórkowy nazywa się smoczkiem XXI wieku.

Cyfrowa demencja – to określenie  do opisania symptomów chorobowych – zarówno psychicznych, jak i fizycznych – będących skutkiem niekontrolowanego korzystania z mediów cyfrowych.

 Mózg człowieka wykazuje niezwykłą właściwość zwaną neuroplastycznością, czyli zdolność do zmian w układzie nerwowym, na skutek bodźców płynących z otoczenia. Do ukończenia trzeciego roku życia zdolność tkanki nerwowej do tworzenia nowych połączeń jest najsilniejsza, jest to więc bezcenny okres w rozwoju dziecka, kluczowy między innymi dla rozwoju mowy.

Mózg posiada dwie półkule, każda z nich specjalizuje się w innych obszarach naszego funkcjonowania. Lewa półkula odpowiada za tworzenie oraz odbiór mowy, prawa natomiast odbiera i przetwarza bodźce niejęzykowe – dźwiękowe, a także obrazowe. Półkule nieustannie współdziałają ze sobą, lecz jednocześnie poprzez uwarunkowania neurobiologiczne wykształcamy przewagę funkcjonalną jednej z półkul mózgowych – tak zwaną lateralizację. Dominacja ta jednak dotyczy jednej ze stron ciała w odniesieniu do parzystych narządów ruchu i organów zmysłowych (rąk, nóg, uszu, oczu) i korzystnie wpływa na nasze funkcjonowanie. Jeśli jednak niedojrzały układ nerwowy dziecka w pierwszych trzech latach życia  jest stymulowany nadmierną ilością multimedialnych bodźców prawopółkulowych – dźwiękowo-obrazowych, wówczas może się okazać, że prawa półkula zablokuje lewą, nie pozwalając specjalizować się jej funkcjom, w efekcie opóźniając lub zaburzając rozwój mowy.

Ponadto, grająco-świecąco-ruszające się zabawki w istocie ograniczają ich kreatywność, rozleniwiają ich ciekawość oraz tworzą bazę pod późniejszą nałogową potrzebę kontaktu z mediami, zaspakajającymi potrzebę audiowizualnej stymulacji. Z roku na rok telewizyjne bajki charakteryzuje większa kolorystyka, szybsza zmienność odtwarzanych klatek na sekundę, coraz głośniejsze i nieprzewidywalne dźwięki oraz nagłe zwroty akcji – wszystko to przyczynia się do poważnych problemów z koncentracją, mogących w późniejszych latach życia wpływać na niepowodzenia szkolne.

Po tak silnych doświadczeniach słuchowo-wzrokowych dziecko nie jest w stanie utrzymać kontaktu wzrokowego, zareagować na proste polecenie czy zafiksować wzroku na ruchach narządów artykulacyjnych osoby mówiącej – twarz oraz komunikat słowny są po prostu za mało atrakcyjne. W takich warunkach prawidłowy rozwój mowy jest zwyczajnie niemożliwy. Niechęć do obserwacji twarzy członków rodziny czy rówieśników będzie stopniowo upośledzała pracę neuronów lustrzanych odpowiedzialnych za rozpoznawanie stanów emocjonalnych drugiego człowieka oraz empatię, zaburzy więc prawidłowy rozwój społeczny.

JAK MOŻEMY TEGO UNIKNĄĆ?

Dwulatek nie powinien wcale korzystać z mediów audiowizualnych. Dzieciom w wieku 3-4 lat ogranicz kontakt z mediami do minimum, zwłaszcza jeśli zauważasz nieprawidłowości w rozwoju mowy;

  • Wychowuj dziecko w atmosferze bliskości. Płacz to pierwsza forma komunikacji – nigdy jej nie ignoruj;
  • Dbaj o to, by Twój wzrok był zawsze na poziomie wzroku Twojego dziecka. Mów do dziecka przesadnie eksponując ruchy narządów artykulacyjnych, zwłaszcza warg i języka. Naśladuj pierwsze wypowiadane przez malca dźwięki, mów w Jego „języku”, zainteresuj go melodyjnością, zmiennością wysokości i rytmizacją wypowiedzi. Małe dzieci wyjątkowo pozytywnie reagują na rymowanki i wierszyki;
  • Dzieci do ukończenia 1 roku życia uczą się głównie przez obserwację oraz doświadczenia sensomotoryczne. Dawaj więc maluszkowi okazję do doświadczania jak największej ilości kształtów, kolorów i dźwięków, poznawania dużej ilości faktur, smaków oraz zapachów;
  • Świadomie rozszerzaj dietę niemowlęcia, gdyż prawidłowy przebieg wielokrotnie powtarzanych czynności pokarmowych, czyli jedzenie i picie, są podstawą sprawnego funkcjonowania całego aparatu artykulacyjnego, który wykorzystujemy podczas mówienia.

BUDUJ KONCENTRACJĘ:

  • Poświęć dziecku 100% swojej uwagi podczas wspólnej zabawy, to Wasz bezcenny czas! W trakcie ćwiczeń odizoluj dziecko od bodźców rozpraszających uwagę;

Motywuj dziecko do kończenia aktywności, którą zaczęło, dopiero później zaproponuj kolejną zabawę. Wybieraj takie czynności, które wiesz, że dziecko jest w stanie wykonać od początku do końca, z czasem stopniowo je rozwijaj;

  • Wprowadź ćwiczenia stymulujące lewą półkulę mózgu do waszych wspólnych zabaw – mają one pozytywny wpływ na mowę, czytanie, pisanie oraz funkcje intelektualne. Wiele propozycji zabaw lewopółkulowych znajdziesz w Internecie;
  • Od najmłodszych lat czytaj dziecku książeczki, dostosuj treść do jego możliwości odbiorczych, wskazuj palcem szczegóły na obrazkach i motywuj dziecko do tego samego! Wspólne  czytanie książeczek wzmacnia więź dziecka z opiekunem, jest pretekstem do zbudowania wspólnego pola uwagi, kształtuje uwagę słuchowo-wzrokową, „tłumaczy dziecku świat” i rozbudza ciekawość jego poznawania (motywuje do zadawania pytań), aktywizuje gest wskazywania palcem, rozwija spontaniczną ekspresję słowną oraz rozumienie mowy.

ROZWIJAJ BAZOWE UMIEJĘTNOŚCI KOMUNIKACYJNE:

  • Ucz dziecko wskazywania palcem – to niezwykle ważna forma komunikacji, umożliwia maluchowi inicjowanie pierwszych dialogów (gest wskazywania palcem występuje najpierw w formie prośby „Daj to”, później w formie pytania „Co to jest?” – dziecko może wówczas samo zdobywać werbalną wiedzę o świecie);
  • Dziel z dzieckiem wspólne pole uwagi. Okaż zainteresowanie tym co robi malec, włącz się do zabawy, możesz próbować stopniowo ją urozmaicać;
  • Organizuj tzw. zabawy tematyczne, polegające na naśladowaniu rzeczywistości (np. karmienie i opiekowanie się lalką, wyścigi samochodowe, zabawa w gotowanie, udawanie zwierzątek itd.). Ucz dziecko adekwatnego reagowania na różne stany emocjonalne, np. „Zobacz, miś jest chory, smuci się. Przytul misia.”
  • Organizuj zabawy rozwijające precyzyjne ruchy dłoni połączone z doświadczaniem różnorodnych bodźców sensorycznych, np. wyciąganie kawałków jabłuszka z kisielu, lepienie z plasteliny, nawlekanie, wycinanie. Umiejętności w zakresie motoryki małej mają bezpośredni wpływ na precyzję ruchów artykulacyjnych wykonywanych w trakcie mówienia.
  • Ucz naprzemienności poprzez zabawę – „Teraz JA układam klocek. Teraz TY układasz klocek”. Dialog to też naprzemienność. Poprzez taką zabawę dziecko uczy się czekania na swoją kolej, interakcji z drugim człowiekiem opartej na współdziałaniu oraz przestrzegania prostych reguł;
  • „Porządkuj” z dzieckiem świat  – motywuj malca do poszukiwań „Gdzie takie same?”. Ucz dobierania kolejno: takich samych przedmiotów, przedmiotu do zdjęcia, przedmiotu do jego graficznego przedstawienia. Kategoryzujcie przedmioty względem koloru, kształtu, funkcji itd.
  • Wprowadź zabawy paluszkowe (recytowanie prostego wierszyka połączone z wykonywaniem odpowiednich ruchów palców lub masażem dłoni);
  • Proponuj zabawy oparte na prostym naśladownictwie w zakresie motoryki wielkiej, którym towarzyszą określone wyrażenia dźwiękonaśladowcze lub słowa, możecie  wykonywać  je przy muzyce.

WSPIERAJ WYRAZISTOŚĆ MOWY:

  • Masuj buzię dziecka tak, by lepiej poczuło swoje usta, policzki, brodę – skupiaj się na tych obszarach. Jeśli dziecko z niechęcią reaguje na masaż twarzy, najpierw przyzwyczaj dziecko do masażyków stóp i dłoni. Warto też zaktywizować dziecko i przy okazji utrwalić nazwy części ciała – dziecko w trakcie masażu może masować lalkę. Wśród dziewczynek dobrym pretekstem do stymulacji dotykowej obszaru twarzy jest zabawa w kosmetyczkę;
  • Ucz oddychania nosem oraz wdychania powietrza nosem i długiego, spokojnego wydechu ustami. Idealnie sprawdzi się tu dmuchanie baniek mydlanych bądź piórek;
  • Baw się z dzieckiem w robienie śmiesznych min przed lustrem, naśladujcie je wzajemnie;
  • Mów powoli, wydłużaj samogłoski;
  • Eksponuj swoje usta podczas dialogu z dzieckiem (pomaluj je kolorową szminką, wysmaruj czekoladą itp.), by patrzenie na ich wyraziste ruchy było dla malca atrakcyjne.

Przyczyn nieprawidłowości w rozwoju mowy może być wiele.

Im wcześniej zauważysz te nieprawidłowości i zareagujesz, tym większe szanse dasz Swojemu dziecku.

Źródła:

Facebook, blog: Neurologopeda

www.Logatio- Gabinet logopedyczny